Arabuluculuk yoluyla yapılan ödemelerin gider kaydı:

ARABULUCULUK ile ilgili düzenlemeler 6325 sayılı Hukuk Uyuşmazlıklarında Arabuluculuk Kanununda yer almaktadır. Taraflar, arabuluculuk safhasında anlaşma sağlayamazlarsa dava dilekçesine bununla ilgili son tutanağın eklenmesi şart olup, tarafların anlaşması halinde ise anlaşma belgesi düzenlenerek taraflar ve arabulucu tarafından imzalanmaktadır. Anlaşma, icra edilebilirliğine dair mahkemece şerh verildiğinde ilam niteliğinde belge hüviyeti kazanmaktadır. Öte yandan; taraflar ve avukatları ile arabulucunun birlikte imzaladıkları anlaşma belgesi mahkeme şerhi aranmaksızın ilam niteliğinde belge kabul edilmektedir. (Madde: 18)
2017 yılında yayımlanan 7036 sayılı İş Mahkemeleri Kanunu ile; işçi işveren arasındaki alacak ve tazminat ile işe iade taleplerine ilişkin uyuşmazlıklarda dava öncesinde arabulucuya başvurulması şartı getirilmiştir. (İş kazası veya mesleki hastalıklardan kaynaklanan tazminat ve bunlarla ilgili tespit, itiraz ve rücular hariç) 4857 sayılı İş Kanununun 21. Maddesinde de arabuluculuk anlaşmasında zorunlu olarak belirtilmesi gereken hususlar sayılmıştır.
2018 yılında yayımlanan 7155 sayılı Kanun ile 1 Ocak 2019 tarihinde yürürlüğe girmek üzere Türk Ticaret Kanununa eklenen 5/A Maddesi ile; Türk Ticaret Kanununun 4. Maddesinde ve diğer Kanunlarda belirtilen ticari davalardan kaynaklanan alacak ve tazminat talepleri hakkında dava açılmasından once arabulucuya başvurulmuş olması şartı getirilmiştir.
Arabuluculuk faaliyeti sonucunda yapılan anlaşmalara istinaden gerçekleşen ödemelerden çalışanlara ücret ödemesi mahiyeti arz edenlerde (istisna olmayanlarda) gelir vergisi kesintisi yapılacağı ve bu ödemelerin ücret gideri olarak kayıtlara alınacağı malumdur.
Gerek işçi ve işveren arasındaki anlaşmazlıklardan gerekse ticari ihtilaflardan kaynaklanan tazminat mahiyetindeki ödemelerin vergisel açıdan gider kaydedilebilmesi için işle ilgili olması ve sözleşmeye, ilama yada kanun emrine göre yapılması şarttır. (Gelir Vergisi Kanunu Madde: 40/3)
İşle ilgili olmayan veya işle ilgili olsa dahi kurumun veya tacirin kendisinin, ortaklarının, yöneticilerinin ve çalışanlarının suçları nedeniyle ödenen zarar, ziyan ve tazminatlar gider yazılamaz. (Kurumlar Vergisi Kanunu Madde: 11/g, Gelir Vergisi Kanunu Madde:41/6) Vergi idaresi şahsi kusuru da “suç” tanımı içinde görmektedir. (İstanbul Vergi Dairesi Başkanlığı’nın 26 Ekim 2017 tarihli ve 958347 sayılı özelgesi)
Arabuluculuk yoluyla yapılan anlaşmalarda düzenlenen anlaşma belgesinin kanuni zorunluluk gereği düzenlenmiş olması ve sözleşme mahiyeti taşıması nedeniyle bu kapsamda yapılan tazminat ödemelerinin işle ilgili olması ve suçtan kaynaklanmaması şartlarıyla vergi matrahının tespitinde gider olarak dikkate alınması gerektiğini düşünüyoruz. Diğer taraftan, bu anlaşmaların Arabuluculuk Kanunu’nun 18. Maddesi uyarınca mahkeme şerhi ya da taraflarla ve arabulucu ile birlikte avukatların da imzalaması durumunda ilam niteliğinde belge hüviyetini kazanacağı dikkate alındığında bu şekilde hareket edilirse sadece vergisel açıdan değil genel anlamda hukuki olarak daha sağlam durumda olunacaktır. Nitekim, Kayseri Vergi Dairesi Başkanlığı’nın 26 Temmuz 2017 tarihli ve 36026 sayılı özelgesinde; arabuluculuk yoluyla yapılan anlaşmaya icra edilebilirlik şerhi verdirilerek ilan niteliğinin kazanması şartıyla, bu kapsamdaki tazminat ödemesinin işle ilgili olması ve kusura dayanmaması halinde kurum kazancının tespitinde gider olarak dikkate alınabileceği görüşü ifade edilmiştir.
Vergi Usul Kanununun 322. Maddesine göre kazai bir hükme veya kanaat verici bir vesikaya göre tahsiline artık imkan kalmayan alacaklar değersiz alacak kabul edilmektedir. Değersiz alacaklar bu mahiyete girdiği tarihte gider yazılarak kapatılmaktadır. İlam niteliğinde belge hüviyeti kazanan arabuluculuk yoluyla yapılan anlaşmalara bağlı olarak alacağın tamamından ya da bir bölümünden vazgeçilmesi halinde bu maddeye göre gider kaydının mümkün olabileceği görüşündeyiz. Tabiatıyla, bu alacağın işle ilgili olması ve daha önce gelir oluşumunu etkilemiş olması da önemlidir.

İlginizi Çekebilir

Leave a Reply